Le Christ ou le Juste

Antoine Wiertz begon al op tienjarige leeftijd te tekenen en te beeldhouwen. Toen hij veertien was, ging hij in de leer bij Mattheus Ignatius van Bree in Antwerpen. Tijdens zijn verblijf in Parijs van 1828 tot 1832 onderging hij de invloed van de romantiek. Hij was naar eigen zeggen de navolger van Michelangelo en Rubens, tussen wie hij een synthese wou vormen. Naast zijn creatieve ambities was Wiertz ook een republikein die was geobsedeerd door rechtvaardigheid en door de mislukte revolutie van 1848. Hij was ook erg begaan met de sociale ellende en de drama’s veroorzaakt door de oorlog.

Christus of De rechtvaardige, dat hij in 1850 schilderde, wou een manifest tegen sociale onrechtvaardigheid en de wreedheden van de oorlog zijn. In 1899 werd dit schilderij uitgekozen om het Volkshuis te versieren. Gezien de traditioneel antiklerikale houding van de Belgische Werklieden Partij (BWP), kan men vragen stellen naar het waarom van deze verrassende keuze. Maar we mogen niet vergeten dat de BWP zich sinds het verschijnen van de encycliek Rerum Novarum van paus Leo XIII in 1891, die aan de basis lag van de christelijke arbeidersbeweging, niet langer zulk een uitgesproken beleid omtrent religie kon veroorloven. Volgens Emile Vandervelde, het boegbeeld van de BWP, moest de arbeiderspartij strijden voor de verbetering van het lot van alle arbeiders, ongeacht hun religieuze overtuiging. “De socialistische gedachte, schreef hij, zal makkelijker ingang vinden bij de proletarische massa als ze afziet, indien niet van elke antiklerikale actie, dan toch van elke antireligieuze propaganda.” (Emile Vandervelde, Essais socialistes. L’Alcoolisme, la Religion, l’Art, Ed. Alcan, Parijs, 1906, pp. 102-183). Wellicht is het dus in deze ideologische context dat de motivatie voor de keuze van het werk van Wiertz dient te worden gezocht.