Herinneringen aan de gevangenschap (12 portretten/gevangenis)

Maurice Langaskens, een Gentenaar die zich in Schaarbeek had gevestigd, was schilder, graveerder, illustrator en decorateur. Hij genoot zijn opleiding aan de Ecole des Arts Décoratifs van Parijs, en dan aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Brussel (bij Constant Montald). Hij werd op 1 augustus 1914 gemobiliseerd en werd negen dagen later in Luik gevangengenomen. Hij bracht vier jaar door in de gevangenissen van Münsterlager en Göttingen, voordat hij in 1918 werd bevrijd en getraumatiseerd naar Brussel terugkeerde. Het was tijdens die jarenlange gevangenschap dat Langaskens op alle mogelijke dragers (dozen, zakdoeken, kartons, enz.) tal van studies en schetsen maakte die het leven in het kamp voorstelden, zoals deze negen portretten die onder de titel Herinneringen aan de gevangenschap bijeen werden gebracht.

Het zijn zowel historische documenten over het leven van de Belgische gevangenen tijdens de Eerste Wereldoorlog als aangrijpende artistieke getuigenissen die de wereldbrand herleiden tot zijn individuele en psychologische dimensies. De stijl is gevarieerd: de zachtheid en precisie geïnspireerd op de Vlaamse Primitieven in het portret van de jongeman met de gestreepte muts en de blauwe mantel; het academisch realisme en de diepgang van de bebaarde man met kwartiermuts, waarschijnlijk een Duitse bewaker; de expressionistische gekweldheid van een Van Gogh bij de soldaat met het verbonden gezicht. Qua sfeer leunt dit werk aan bij een Eugène Laermans of een Gustave van de Woestyne. De kleuren zijn fel, de penseelvoering dik en krachtig, elke sentimentaliteit wordt geweerd, hoewel uit de blikken en houdingen een grote melancholie spreekt.

Deze merkwaardige assemblage van kleine gemaroufleerde portretten op jutedoek werd door de kunstenaar als dusdanig gemaakt en verkocht aan een vriend, een zekere heer Trede. In 1959 verkocht diens zoon, H.R. Trede, het werk aan de gemeente Schaarbeek. In zijn aanbod vermeldde de verkoper dat een van de portretten dat van brouwer Joseph Aerts was, en een ander van een Duitse bewaker. Het geheel bestond oorspronkelijk uit 12 schilderijen, maar in 1995 werden drie portretten in de bovenhoek van dit geheel vervreemd. Tijdens een recente restauratie werd het formaat van het ensemble aan de overblijvende schilderijen aangepast en werd het jutedoek vervangen.

Auteur : Vereniging voor het Kunstpatrimonium, D. Tonglet, 2021