Kerk Sint-Jan en Stefaan Ter Minimen — © © Urban, 2015

Kerk Sint-Jan en Stefaan Ter Minimen

Geschiedenis van het gebouw

De Orde der Minimen werd opgericht tijdens de contrareformatie. Het doel ervan was om te onderwijzen. Ze kregen toestemming van de magistraat om zich in 1616 in de stad te vestigen. Daar kochten ze een huis van de beroemde arts Andreas Vesalius. De infante Isabella legde de eerste steen van het klooster in 1621. In hetzelfde jaar liet de aartshertogin zelfs een kapel bij de kerk bouwen die het Heilige Huis van Loreto nabootste. Het werd tijdens de Franse Revolutie afgebroken en in 1819 in zijn huidige vorm herbouwd.

De kerk zoals we ze nu kennen moest tot 1700 wachten op de keurvorst van Beieren, Maximiliaan Emanuel. Het gebouw werd in 1715 voltooid en heeft slechts één toren aan de zuidkant. De noordelijke toren, hoewel gepland voor de gevel, werd uiteindelijk nooit gebouwd.

De Orde der Minimen werd eerst onderdrukt door Jozef II tussen 1787 en 1790 en vervolgens afgeschaft in 1796 onder het Franse regime. Het gebouw werd in 1806 heropend na een restauratie en is nu een parochiekerk gewijd aan Sint-Jan en Sint-Stefaan. In de 19e eeuw onderging het gebouw opeenvolgende restauraties. De namen van Tieleman Franciscus Suys en gemeentearchitect Pierre-Victor Jamaer zijn eraan verbonden. Helaas blijft er niets meer over van het klooster. De gebouwen werden in 1920 gesloopt. De kerk is een voorbeeld van de overgang van barok naar classicisme aan het begin van de 18e eeuw. Ze vertoont geen echt Latijns kruis en is ook geen volledige centraalbouw. De kerk heeft een merkwaardige vorm: het centrale vierkant wordt aan de westkant voorafgegaan door een travee en een uitbouw aan de gevel. Die laatste is kolossaal uitgevoerd met enorme zuilen en hoekpilasters die eindigen in imposante composietkapitelen die het massieve entablement ondersteunen dat in het midden wordt bekroond door een gebogen fronton.

Binnen is het eerste wat opvalt de koepel met ribben met daarboven een daklicht dat rust op vier pilaren die worden ondersteund door bepleisterde houten pendentieven. De bepleistering helpt om het geheel een gevoel van eenheid te bieden.

Inhoud van de collectie

Het meubilair, beeldhouwwerk en de edelsmeedkunst, voornamelijk uit de 18e eeuw, en vooral de prachtige orgels uit 1680 – die getuigen zijn van de overgang van de renaissance naar de Brabantse barok en werden gerestaureerd in 2003 – maken allemaal deel uit van de charme van deze kerk, die regelmatig een tweede roeping vindt als concertzaal voor klassieke en barokke muziek.

In de parochiearchieven bevindt zich het Boek van de Broederschap van Onze-Lieve-Vrouw van Loreto, een buitengewone en kostbare getuigenis van de toewijding van de inwoners van de wijk, de Brusselaars en nationale en internationale persoonlijkheden, waaronder de eerste twee koninginnen van België, de prinsen van Thurn en Taxis en De Merode ... Dit manuscript is geïllustreerd met talrijke verluchtingen, gemaakt tussen 1691 en 1821, waarvan er verschillende zijn getekend door kunstenaars die weinig bekend zijn in het Brusselse artistieke landschap: Charles Baillieux en D.M. Le Clercq in het bijzonder, maar ook Jean-Baptiste Goets, G.G. Marchand en Franc Van Boechout.

De drie orgels zijn opgenomen in de inventaris van orgels in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest: een barok en modern galerijorgel (Noelmans, 1681 / Volder, 1833 / Vermeersch, 1853 / Schumacher, 2004); een privaat positief verplaatsbaar orgel (Schumacher, 1982) en een romantisch galerijorgel (Schumacher, 2000).

Dankzij de fotografische inventarisatie die in 2023 door het KIK werd uitgevoerd op vraag van urban.brussels, kon de eerder opgestelde inventaris worden bijgewerkt.