Koninklijk Theater Toone — © KIK-IRPA – Urban.brussels, 2017

Koninklijk Theater Toone

Geschiedenis van de instelling

Het Koninklijk Poppentheater Toone vormt het laatste bastion van de volkse Brusselse traditie van de staaf- of stangpoppen (ze worden bediend met behulp van een vaste metalen stang die bovenaan in het hoofd van de pop is bevestigd). Rond 1830 open Antoine Genty, met de bijnaam 'Toone', zijn 'poesjenellenkelder'.

In 1927 werd het theater met sluiting bedreigd. De gerant, Toone V, begon zijn poppen te verkopen. Dit nieuws bereikte Marcel Wolfers, Brussels beeldhouwer en juwelier met een passie voor deze volkskunst. Hij besliste om de volledige collectie poppen te kopen en die in bewaring te geven aan Toone V, zodat die zijn activiteiten kon voortzetten.

José Géal – Toone VII – sloot zich niet op in het verleden, maar gooide de deuren van het Koninklijk Theater Toone wijd open naar Europa door zijn voorstellingen aan te passen in het Engels, maar ook in het Spaans, Italiaans en Duits. Deze openheid van geest heeft Theater Toone een plaats gegeven op het Europese en op het wereldpodium.

De collectie

De collectie bestaat uit ongeveer 1.400 marionetten die representatief zijn voor deze Brusselse traditie, van de jaren 1830 tot actuele creaties, maar ook uit theaterdecors (deels van de hand van Brusselse kunstenaars: Raymond Renard, Serge Creuz, ...) en een belangrijke archiefcollectie (affiches, manuscripten, foto's, ...).

De collectie oude marionetten (onder meer de 'collectie Wolfers') is erg belangrijk voor het Brusselse cultureel erfgoed, omdat ze zo zeldzaam is en omdat ze een stuk gewestelijke geschiedenis doet voortleven (als laatste getuige van een Brusselse traditie en knowhow). Merk op dat de materiële geschiedenis van deze marionetten, waarvan sommige van recente datum zijn, gekenmerkt wordt door reparaties of andere restauraties, waarbij het nieuwe soms met het oude wordt vermengd.

Deze collectie geeft ook een beeld van een door het Brusselse Gewest erkend immaterieel erfgoed.

De hier getoonde selectie bestaat uit 82 marionetten die de oude collectie Wolfers vormen en de volledige set poppen uit het stuk "Le Mystère de la Passion de Notre Seigneur Jésus-Christ" (39 poppen). Deze collectie werd in 2017 gefotografeerd door het KIK op vraag van het Brusselse Gewest (Directie Cultureel Erfgoed, urban.brussels).

BRONNEN

- LONGCHEVAL, A., HONOREZ, L., Toone et les marionnettes traditionnelles de Bruxelles, Paul Legrain, Brussel, 1984 [CDBDU: M/14.5-15.6 (20011056)]

- HEERBRANT, J.-P., José Géal Toone VII, Centre Albert Marinus, Sint-Lambrechts-Woluwe, 2014

- LONGCHEVAL, A., "Toone ou l’histoire d’une dynastie populaire", Une tradition de marionnettes à tringle, Centre de la Marionnette de la Communauté française de Belgique, Doornik, 1988 [KIK: G548/14]

- "Toone et les marionnettes bruxelloises", Marionnettes et géants du Brabant, Commission française de la Culture de l’Agglomération de Bruxelles, Brussel, 1979 [KIK: M2846/2(23397); CDBDU: M/77-78-79(20080909)]

- DE GLINES, P., Histoire des marionnettes bruxelloises, Librairie de l’Office central, Brussel, 1897 [CDBDU: 2.6-2.9(20010140)]

- FLAMENT, J., Les marionnettes de Belgique, Editions de l’I.N.R., Brussel, 1937 [CDBDU: M/77-78-79(20160231)]

- Le petit Toone illustré, 1993- [volledige collectie in het Poppentheater Toone]

Colofon

Instelling die voor de collectie verantwoordelijk is: Koninklijk Theater Toone

De collectie die op de site van het Gewest voorgesteld wordt, is in hoofdzaak het resultaat van een samenwerking tussen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (urban.brussels) en het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK)

Herkomst van de foto's : Bij elke foto hoort een legende en een copyright dat de verantwoordelijke instelling of de auteur vermeldt. Met betrekking tot de collectie van het theater werd in 2017 op initiatief van het Urban een specifieke foto-opdracht uitgevoerd door het KIK, waaraan de fotograaf Barbara Felgenhauer meegewerkt heeft.

Creatie, onderzoek en redactie van de inventarisfiches : Alle fiches van de collectie van het theater werden gecreëerd door Constantin Pion (KIK) en Adrien Dominique (KIK / URBAN).

Vertaling : Erik Tack

Nalezing: Maïka Janssens

Dankwoord: José Géal (Toone VII), Nicolas Géal (Toone VIII) en Andrée Longcheval