Jacques Moeschal – (foto zeer vriendelijk ter beschikking gesteld door V. Moeschal )
Teken van het Licht - Naamsepoort – Ch. Bastin & J. Evrard © urban.brussels (BE_02165)
De pijl van de burgerlijke bouwkunde – verz. Belfius Bank-Académie royale de Belgique © ARB-Urban.brussels
Jacques Moeschal – (foto zeer vriendelijk ter beschikking gesteld door V. Moeschal)

Jacques Moeschal (1913-2004)

 "Striktheid en Maat"

Dat was het motto dat Jacques Moeschal koos toen hij in 1992 door koning Boudewijn tot ridder werd geslagen. Zoals bij alles wat hij deed, heeft deze discrete kunstenaar, wiens talent al snel tot ver buiten de nationale grenzen werd erkend (Oostenrijk, Texas, Mexico City, tot zelfs in de Negev-woestijn), over deze keuze ongetwijfeld lang nagedacht.

Jacques Moeschal werd opgeleid als architect en vervolgens als beeldhouwer – twee disciplines die hij gedurende meer dan 30 jaar aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Brussel doceerde. Hij is de auteur van monumentale werken die vanaf het einde van de jaren 1950 tot aan de vooravond van zijn dood in 2004 mijlpalen vormden in de geschiedenis en het dagelijkse leven van de Belgen, en van de Brusselaars in het bijzonder.

Hoewel Moeschal reeds vanaf het einde van de Tweede Wereldoorlog actief was als architect en beeldhouwer, kwam zijn nationale en internationale doorbraak in de media en bij het grote publiek er pas in 1958, ter gelegenheid van de Wereldtentoonstelling van Brussel. Hij is namelijk een van de geestelijke vaders van de Pijl van de burgerlijke bouwkunde, een waar technisch en architectonisch hoogstandje voor die tijd dat jammer genoeg werd vernietigd in 1970. Het luchtige en verfijnde profiel van de voltooide versie van de Pijl was een plastische vorm waarop de beeldhouwer al vanaf het begin van de jaren 1950 broedde en die in het kader van verschillende prijsvragen in zijn ontwerpen naar boven kwam.

Na de realisatie van dit meesterwerk begonnen de monumentale werken van Moeschal overal in onze steden en langs onze wegen op te duiken. Hij maakte daarbij gebruik van de modernste materialen en technieken van die tijd, zoals beton (Signaal van Negev - 1962; Signaal van Zellik - 1963; Signaal van Mexico - 1968; Signaal van Hensies - 1972, ... ), roestvrij staal (fonteinsculptuur Zuidertoren - 1966; latei Parking Schildknaap - 1967-68; de Negen Provinciën - 1969; Signe de Lumière [Teken van het Licht] - 1999; Voie des Airs [Luchtweg] - 2000-2002...), cortenstaal (sculpturen ‘Twee Poorten’ - 1967; de Kubus voor het Cultureel Centrum van Oudergem - 1973; sculptuur Les Venelles - 1979...).

Getalenteerd, visionair, gepassioneerd, compromisloos – de artistieke aanpak van Jacques Moeschal was diepmenselijk. Hij integreerde zijn werken zorgvuldig in de omringende omgeving, waarbij hij rekening hield met de plaats, de natuurlijke en architecturale context en het doel van het werk. Hoewel hij werken met abstracte geometrische vormen creëerde, bleef hij in sommige opzichten dicht bij de natuur, door zich de vorm van een tak of een bloemkroon opnieuw toe te eigenen en te interpreteren, door te spelen met daglicht of het gekabbel van water.

Moeschal was een gerespecteerd kunstenaar en leraar maar hij had ook zijn tegenstanders, mensen die het moeilijk hadden met de moderniteit en monumentaliteit van zijn creaties. In 1970 maakte hij de vernieling mee van zijn Pijl van de burgerlijke bouwkunde en in 1999 de verhuizing naar Zaventem van een van zijn beelden van Parking ‘Twee Poorten’. Gelukkig was hij geen getuige van de afbraak van zijn fontein op het Muntplein bij de heraanleg van het plein in 2012, en evenmin van de ontmanteling van het grote plan van de Nijverheidsstraat rond 1998 of van de lateien van Parking 58 in 2017 (in afwachting van een nieuwe bestemming).

Jacques Moeschal is nog steeds sterk aanwezig in de hoofdstad, zoals blijkt uit onderstaande kaart, waarop de werken aangeduid staan waarmee zowel de Brusselaars als alle liefhebbers van de Brusselse regio en kunstliefhebbers dagelijks in aanraking komen.

Bronnen

ROBERTS-JONES, Ph., Jacques Moeschal ou la sculpture architectonique, CFC-Éditions (les carnets d’architecture contemporaine), Brussel, 2002.

FLAMENT, R. en MOESCHAL, V., Moeschal. Sculpteur - architecte, 1913-2013, 180° éditions, Brussel, 2014.

CRUNELLE, M., « Les aléas de l’œuvre d’un sculpteur », in Revue du Cercle d’Histoire de Bruxelles et extensions, nr 140, juni 2018, p. 22-24 ennr 142, december 2018, p. 10-12 (erratum).

coll. , Jacques Moeschal, Editors A. Campens, R. Le Grelle & I. Strauwen, Architecture Curating Practice, 2021.

Moeschal Jacques | Art-info.be