Koninklijke Vereniging "Ommegang Oppidi Bruxellensis"

De huidige Ommegang is een feestelijk erfgoedevenement dat elk jaar begin juli twee avonden lang plaatsvindt in het historische centrum van Brussel.

Volgens de legende begon de geschiedenis van de Ommegang (wat 'rondwandelen' betekent) in 1348, na de aankomst in Brussel van een miraculeuze Maagd die in de Zavelkapel werd geplaatst onder de hoede van de kruisboogschutters. 

De processie was oorspronkelijk religieus van aard, maar werd mettertijd steeds feestelijker en weelderiger. Zozeer zelfs dat toen Keizer Karel V in 1549 naar Brussel kwam om zijn zoon en opvolger, de toekomstige Filips II, voor te stellen, het stadsbestuur besloot om een buitengewone Ommegang te organiseren om de economische en militaire macht van de stad in de verf te zetten. 

Het hoogtepunt van de Ommegang kan worden geplaatst in het midden van de 16e eeuw met complexe ensceneringen en rekwisieten. De Ommegang, die in de 18e eeuw in verval raakte en in de 19e eeuw slechts tweemaal werd opgevoerd, beleefde in 1930 een heuse wedergeboorte in het kader van de viering van het honderdjarige bestaan van België. Onder impuls van Albert Marinus en het Groot Koninklijk Serment en van St-Joris der Kruisboogschutters werd de Brusselse Ommegang gereconstrueerd op basis van beschrijvingen van de stoet waaraan Keizer Karel in 1549 deelnam. Voor de kostuums, praalwagens en vlaggen werkte Marinus samen met de schilder Constant Montald en zijn leerlingen, waaronder grote namen als Paul Cauchie, Gisbert Combaz, Armand Massonet en James Thiriar.

De huidige Ommegang, die tijdens de Tweede Wereldoorlog opnieuw stillag en sinds 1957 jaarlijks terugkeert, blijft sterk geïnspireerd door de versie van 1930, maar evolueert voortdurend qua vorm en functie in samenhang met de veranderingen in de samenleving. De viering die de traditie van de stedelijke processies voortzet, begint met een wedstrijd kruisboogschieten en, in het hart van de Zavelkerk, met een openingsplechtigheid in aanwezigheid van Keizer Karel en zijn hofhouding, de Sermeten en het Brusselse volk. Vanaf het Zavelplein naar de Grote Markt volgt de stoet een parcours van 2 km dat vergelijkbaar is met dat van weleer. Ook al overheerst het seculiere karakter vandaag de dag over het religieuze, toch maakt de Ommegang, net als vroeger, deel uit van het sociale en culturele leven van de stad Brussel en haar gewest.

De vzw Ommegang Oppidi Bruxellensis, die sinds 1928 verantwoordelijk is voor het evenement, heeft een andere vereniging, Ommegang Brussels Event, opgericht die verantwoordelijk is voor de organisatie, de productie en de realisatie van de optocht en het spektakel. Dankzij deze twee verenigingen wordt de continuïteit van deze traditie voortdurend beheerd. De vzw Ommegang Oppidi Bruxellensis bewaart zorgvuldig al het materiaal dat nodig is voor de processies, en houdt zo een seculier enthousiasme en een investering voor de processies in stand. 

De collecties bevinden zich op de grens tussen roerend en immaterieel erfgoed: reuzen, praalwagens, looppaarden, kostuums, muziekinstrumenten, vlaggen ... maken het grootste deel van het erfgoed van de vereniging uit, waaraan nog een bibliotheek en een vrij omvangrijk archief worden toegevoegd.

Hoewel de meeste elementen recent zijn, bestaat een deel van de collecties uit een reeks voorwerpen die verband houden met de eerste moderne re-enactment van 1930: ontwerpen van kostuums en praalwagens, kostuums, processie-elementen (reuzenhoofden, vlaggen, enz.), muziekinstrumenten...

De fotografische inventarisatie werd in 2020 uitgevoerd door het KIK op initiatief van Urban. De fiches worden aangevuld door de vereniging die instaat voor de conservering van de voorwerpen en kostuums.