Kerk Onze-Lieve-Vrouw-ter-Rijke Klaren

De kerk vormt samen met de nrs. 32-38 van de Sint-Christophestraat het overblijfsel van het vroegere klooster van de Rijke Klaren, kloosterzusters van de orde der arme zusters, die een inkomen kregen op voorwaarde dat ze niet bedelden, vandaar hun naam. Verdreven uit het gebouw dat zij sinds 1343 tegen de stadsmuur bij de Poort van Hal bewoonden, verhuisden de nonnen, ook bekend als de "Urbanistes", in 1595 naar het klooster van de Broeders van het Gemene Leven, bekend als het Huis van Nazareth, dat rond 1480 werd gesticht op het eiland gevormd door de armen van de Senne, niet ver van de kerk van Sint-Gorik. Ze verbouwden het tot een gotische kapel. In de zeventiende eeuw lieten zij een grotere, eveneens georiënteerde kerk bouwen op een daartoe aangekocht terrein ten zuidoosten van het ommuurde kloosterterrein.

De nieuwe kerk, in barokstijl, wordt over het algemeen toegeschreven aan Lucas Faydherbe (1617-1697). Ze werd begonnen in 1665, ingewijd in 1671 en voltooid rond 1680. Ze getuigt van de aanpassing van Italiaanse barokvormen aan een traditioneel architecturaal schema.

Gesloten in 1783 door Jozef II (1741-1790), werd het klooster in 1790 heropend onder de Verenigde Belgische Staten alvorens in 1796 definitief te worden opgeheven. De kerk werd vervolgens omgebouwd tot een militaire opslagplaats, voordat ze in 1804 weer in gebruik werd genomen en een parochiekerk werd.

In 1824 werd de kerk uitgebreid met een noordelijke zijbeuk en een westelijke travee voor de orgelzolder. In 1833 werd nog een zijbeuk aan de zuidkant gebouwd en werd de ingang verplaatst naar de eerste westelijke travee. De werkzaamheden werden geleid door architect Charles Vander Straeten (1771-1834).

In 1989 verwoestte een hevige brand het dak (evenals de koepel en de klokkentoren) volledig en werden het interieur en het meubilair ernstig beschadigd. De restauratie van de kerk begon in 1991 onder leiding van architect Francis Marlière. Datzelfde jaar werden archeologische opgravingen uitgevoerd onder leiding van Alexandra De Poorter (Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis).

De kerk van Onze Lieve Vrouw ter Rijke Klaren herbergt een interessante verzameling kunstwerken en liturgisch meubilair uit de 17e en 18e eeuw, waaronder enkele prestigieuze opdrachten: een witmarmeren hoogaltaar met daarop een beeld van de Onbevlekte Ontvangenis, vijf indrukwekkende gebeeldhouwde biechtstoelen, een preekstoel in Lodewijk XV-stijl, monumentale beelden van Sint-Paulus en Sint-Pieter, enz.

Een aantal elementen is afkomstig uit de voormalige kerk Sint-Gorik, die rond 1800 werd afgebroken en waarvan de bezittingen werden verdeeld tussen de kerk van de Rijke Klaren en die van Onze-Lieve-Vrouw van Bijstand: het altaar van Onze-Lieve-Vrouw van Smarten, het altaar van Sint-Gorik, bas-reliëfs die de zeven smarten van de Maagd voorstellen en een beeld van Sint-Gorik.

Tot de bijzonder interessante schilderijen behoren een Aanbidding van de herders (ca. 1600), toegeschreven aan een volgeling van Maarten De Vos, en een werk van een anonieme 17de-eeuwse kunstenaar: Maagd die met de Verrezen Christus voorbede doet voor zielen, in aanwezigheid van schenkers (niet geïdentificeerd) en zusters Clara.

Het moderne klassieke orgel (Collon, 1991) is opgenomen in de inventaris van de orgels van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het behoort toe aan het Koninklijk Muziekconservatorium en werd in 2011 geplaatst in de kerk Onze-Lieve-Vrouw ter Rijke Klaren, op de plaats van het grote orgel van Bernhard Dreymann (Mainz, 1846) dat de kerk had voordat het afbrandde bij de brand van 1989.

In 1973 nam het KIK de inventaris van de meeste erfgoederen over. Het leek echter aangewezen om de inventaris bij te werken met het oog op de mogelijke schade aan de werken na de brand van 1989. Daarom heeft het KIK in 2021 op verzoek van het Brussels Gewest een fotografische missie uitgevoerd om de inventaris van de belangrijkste roerende cultuurgoederen van de parochie bij te werken en te vervolledigen.