De processie van 15 augustus in Heist-aan-Zee

Als jongere broer van Frans Verhas en leerling van zijn vader, Frans Emmanuel Verhas, aan de Academie voor Schone Kunsten in Dendermonde, vervolgde Jan (Frans) Verhas zijn opleiding bij Nicaise De Keyser (Zandvliet 1813 - Antwerpen 1887) en Jan Antoon Verschaeren (Antwerpen 1803 - Antwerpen 1863) aan de Antwerpse Academie voor Schone Kunsten. Hij behaalde de tweede prijs in de Prix de Rome in 1860, en verbleef vervolgens in Italië, daarna in Parijs en Binche, van 1864 tot 1867. In 1867 vestigde hij zich definitief in Brussel. Zijn schilderijen, met hun briljante en verfijnde uitvoering, werden tentoongesteld op de salons en kenden een groot succes. Na het schilderen van grote historische composities specialiseerde hij zich in portretten, vooral van kinderen, waarmee hij beroemd werd. In 1877 maakte hij het aangrijpende De meesterschilder (Gent, MSK, inv. 1887-F) en in 1880 De optocht van de scholen in 1878 (KMSKB, inv. 2821). Dat laatste werk combineert de kunst van het portret met die van het evenementenschilderij. In die geest schilderde hij ook Ezelrit op het strand (Antwerpen KMSK, inv. 1167) in 1884 en De processie van 15 augustus in Heist-aan-zee in 1895, twee van zijn vele evocaties van de Noordzee.

Elk jaar op 15 augustus, de dag van Maria Hemelvaart, organiseert de gemeente Heist-aan-zee een processie ter ere van Onze-Lieve-Vrouw Ster der Zee, gevolgd door een zeewijding. Jan Verhas portretteerde de processie die door de Kerkstraat trok. Die wordt geleid door een jonge, in het wit geklede kaarsdraagster, gevolgd door vier jonge vrouwen met een Mariabeeld op de schouder. Ze zijn gekleed in blauwe gewaden, witte handschoenen en een witte sluier die hun hoofd bedekt, dat met bloemen is gekroond. Ze gaan vooraf aan een vaandeldrager en een figuur die de Maagd voorstelt. De panden van haar mantel worden omhoog gehouden door kleine meisjes in het wit, onder het oog van een non in het zwart. Verderop in de processie houden vrouwen stokken vast met daarop blauwe harten en dragen mannen een tweede Mariabeeld. De trottoirs staan vol met nieuwsgierige mensen. Op de achtergrond rijst de spits van de nieuwe, tussen 1871 en 1875 herbouwde abdijkerk van Sint-Antonius de zomerhemel in. Dit is een van de laatste schilderijen van de schilder. Hij heeft niets verloren van zijn talent om een helder en kleurrijk beeld te componeren vol charme, en om de sfeer van het moment, geladen met emotie en getint met religiositeit, voelbaar te maken. 

Auteur : Vereniging voor het Kunstpatrimonium, A. Jacobs, 2022