De Schelde (avondschemering)

Zoals veel kunstenaars uit zijn tijd, deelde Léopold Speekaert zijn oeuvre op in verschillende reeksen. De eerste was de Reeks van de mensheid en de maatschappelijke kwalen, de tweede was aan de allegorische werken gewijd, en de derde, die uit het grootste aantal werken bestond, aan de Herinneringen aan het Oude Brussel.

De Schelde (avondschemering) behoort tot de tweede reeks. In dit werk personifieert Léopold Speekaert de Schelde door middel van de klassieke figuur van de oude man met baard. De naakte man zit op een vlot en met gestrekte arm houdt hij het roer vast, terwijl zijn andere arm op de kop van een rund steunt; zijn kin rust op zijn hand. Het vlot symboliseert de maritieme handel waaraan Antwerpen haar rijkdom dankt, de vissen en de ossenkop belichamen de weelde van de stad. Op de achtergrond zien we het profiel van de stad Antwerpen, gedomineerd door de spits van haar kathedraal.

De Schelde (avondschemering) werd tijdens het leven van de kunstenaar driemaal tentoongesteld: in 1887 en in 1904, in de Cercle Artistique et Littéraire van Brussel, en dan in 1898, op de retrospectieve tentoonstelling die Speekaert in zijn herenhuis organiseerde. Ter gelegenheid van die tentoonstelling schreef kunstcriticus Ernest Verlant: “[…] tout réaliste qu’il est, il s’est donné à l’allégorie, […] on le voit personnifier l’Escaut et la Meuse, caractérisées par de grandes figures dans des paysages. C’est donc un réaliste d’une nature un peu particulière, un réaliste modifié par une tendance marquée à élever le réel jusqu’à l’abstraction du type […] *”. (Exposition – Léopold Speekaert, Journal de Bruxelles, 22 april, 1898, s.p.)

* […] Hoewel hij een realist is, geeft hij zich hier over aan de allegorie, […] hij personifieert de Schelde en de Maas, die hij als grote figuren in landschappen plaatst. Hij is dus een realist met een wat merkwaardig karakter, een realist die is beïnvloed door een sterke tendens om het reële te verheffen tot de abstractie van het type […]

Auteur : Vereniging voor het Kunstpatrimonium, C. Ekonomides, 2021