Datum

Tussen 1515 en 1520 (na)

soort van object

Techniek

Vervaardigingplaats

Anderlecht, Collegiale Sint-Pieter-en-Sint-Guidokerk

Afmetingen

hoogte 77.6 cm — wijdte 61.2 cm — diepte 1.5 cm
hoogte 75.1 cm — wijdte 91.6 cm — diepte 3.9 cm (met kader)

Inventaris nummer

MEH 0236

Identifier Urban

43853
lees meer

Beschrijving

Het centraal luik van dit altaarstuk stelt de drie wijzen voor die mirre, goud en wierook offeren aan het kind Jezus op de schoot van zijn moeder, in een stal die op een Brabantse hoeve is geïnspireerd. De iconografie leunt heel nauw aan bij die van het drieluik met De aanbidding der Wijzen gesigneerd door Bosch en tentoongesteld in het Prado (ca. 1490-1500). Zoals op het meesterwerk van het Prado, leunen twee herders op het dak, terwijl een derde het tafereel via een gat in de muur gadeslaat. De twee samenzweerderige mannen achteraan zouden Joden kunnen zijn, die Jezus niet als de Messias erkennen. Het centrale tafereel van het retabel wordt op de mouw van de zwarte wijze hernomen in een geborduurd hartschild dat Mozes en de aanbidding van het gouden kalf voorstelt, de prefiguratie van de aanbidding van Christus door de wijzen. Uit één detail blijkt een directe band met het atelier van Hiëronymus Bosch: de dans om het gouden kalf op het hartschild dat op de mouw van de zwarte wijze is geborduurd. De afgod staat er op een zuil, zoals op de ondertekening van de Verzoeking van de heilige Antonius van Lissabon, voordat Bosch de zuil op de definitieve uitvoering van het paneel achter een heuvel verborg.
Op het linkerpaneel schept de heilige Jozef (te herkennen aan zijn timmermansgereedschap) water uit de fontein voor het bad van het kindje; een engel maakt het vuur klaar. Links komt een man met een hond aan de leiband uit een soort bouwvallige tempel te voorschijn, een mogelijke zinspeling op de ondergang van de heidense religies tegenover het christendom.
Op het voorplan van het rechterpaneel leggen dienaren van de wijzen reisgoed of geschenken neer. De ruiters van het gevolg van de wijzen zijn op het tweede plan te zien. Op de achterzijde van het gesloten drieluik zien we, links, de heilige Petrus de Kluizenaar, in gebed geknield voor een opengeslagen bijbel, en rechts de heilige Maria-Magdalena met een pot met reukwerk. In het landschap op de rechtervleugel bevindt zich een merkwaardig detail, een groot gebroken ei waaruit vogels opvliegen.
Colofon

Discussie