gipsmodel van het Monument voor de Doden van het kerkhof van Sint-Gillis

Dit geheel van drie gipsen elementen is het model op gereduceerde schaal van het Monument voor de gesneuvelden van 1914-1918 op de begraafplaats van Sint-Gillis op grondgebied Ukkel. Net na de Eerste Wereldoorlog wou de gemeente Sint-Gillis inderdaad een monument oprichten ter herdenking van de tijdens het conflict gesneuvelde medeburgers. Daartoe werd een wedstrijd voor kunstenaars georganiseerd, waarbij de kosten van het project werden gedragen door de gemeente, het ministerie van Wetenschappen en Kunsten, evenals de Provincie Brabant. De opdracht werd dus niet toegewezen bij openbare inschrijving, zoals gebruikelijk was voor dit soort monumenten. Uiteindelijk ging de opdracht naar beeldhouwer René De Winne en architect Edmond Deswarte. Het monument werd op 29 juli 1923 ingehuldigd.

Het geheel bestaat uit zes in hoogreliëf gebeeldhouwde figuren die typisch zijn voor het Symbolisch Realisme. Het gaat om een populaire formule in de openbare beeldhouwkunst van die tijd, vooral voor dit type monument.

In het project worden het werk en de figuren als volgt beschreven: “Le monument aura 11 mètres de longueur et 5 mètres de hauteur. Il sera exécuté en pierre blanche d'Euville et en pierre de taille. Le groupe de gauche se compose de deux femmes : la "Reconnaissance" et la "Douleur" ; au centre, la "Patrie" soutient un soldat mourant ; le groupe de droite se compose d'un adolescent entraîné vers l'avenir par un vieillard représentant la "Sagesse". Sur les murs latéraux seront gravés les noms des Saint-Gillois morts pour la Patrie ” (cf. Sint-Gillis, Bulletin communal, 1921, p. 872). Deze beschrijving uit 1921 stemt perfect overeen met het gipsen model dat op de zolders van het gemeentehuis wordt bewaard. Het valt op dat het werk wordt beschreven als drie groepen van twee figuren, wat wil zeggen dat de tekst waarschijnlijk na de vervaardiging van dit model werd opgesteld.

René De Winne lijkt een eerste versie te hebben voorgesteld, maar kennelijk moest hij zijn kopie herzien. In de krant Le Peuple van 10 juli 1921 vernemen we inderdaad dat de Koninklijke Commissie voor Monumenten toen net een “gewijzigd schaalmodel” van het monument had goedgekeurd.

Vroeger waren aan weerszijden van de allegorische figuren letters gegraveerd die de tijdens het conflict gesneuvelde soldaten uit Sint-Gillis opsomden. Ze zijn thans verdwenen.

Auteur : Vereniging voor het Kunstpatrimonium, A. Dimov, 2021