Pierre Théodore Verhaegen

Dit bronzen beeld, naar een ontwerp van Guillaume Geefs en gegoten door de Brusselse Compagnie anonyme des Bronzes, stelt Pierre-Théodore Verhaegen (1796–1862) voor, advocaat, oprichter van de liberale partij en stichter van de Université Libre de Bruxelles (ULB). Geefs, een Belgische beeldhouwer opgeleid in Antwerpen en Parijs, was onder meer verantwoordelijk voor delen van de Congreskolom en de crypte op het Martelaarsplein in Brussel.

Het beeld toont Verhaegen in een pandjesjas. Zijn linkerhand rust op de borst, terwijl hij in zijn rechterhand een stuk perkament vasthoudt met daarop de inscriptie “L'enseignement de la science par la science et pour la science” (“Onderwijs van de wetenschap door de wetenschap en voor de wetenschap”). De expressieve en fiere houding van de figuur, gecombineerd met de plaatsing op een hoge sokkel, benadrukken zijn morele autoriteit.

Verhaegen speelde een cruciale rol in de onderhandelingen die in 1834 leidden tot de oprichting van een vrijzinnige universiteit, als alternatief voor het katholieke hoger onderwijs. In zijn testament liet hij de Stad Brussel 100.000 frank (gelijk aan 366.453,54 euro) na ter bevordering van het seculier hoger onderwijs in de hoofdstad. Tussen 1825 en 1842 was hij tevens burgemeester van Watermaal-Bosvoorde.

Kort na zijn overlijden in 1862 bestelde de universiteit een standbeeld bij Guillaume Geefs. Het contract met de Compagnie anonyme des Bronzes werd op 2 juli 1864 afgesloten, en het beeld werd in mei 1865 gegoten. Het kreeg oorspronkelijk een plaats op de binnenkoer van de ULB aan de Stuiverstraat. De inscripties op de sokkel werden pas na de inhuldiging toegevoegd. In 1928 volgde het beeld de verhuis van de universiteit naar campus Solbosch, waar het vandaag nog steeds staat. Opmerkelijk is dat het beeld daar met de rug naar de universiteitsgebouwen staat. Op deze manier was hij echter naar de stad georiënteerd, als symbool van de waarden die de universiteit uitdraagt. De laatste restauratie vond plaats in 2011.

Sinds 1888 herdenken studenten en professoren van de ULB — en later ook van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) — hun stichter jaarlijks op 20 november tijdens de feestelijkheden van Saint-V (of Saint Verhaegen). Tijdens deze viering worden onder meer bloemen neergelegd aan het standbeeld. In 2019 werd deze traditie opgenomen in de inventaris van het immaterieel cultureel erfgoed van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (zie Saint Verhaegen).