Confins de Schaerbeek (Grens van Schaarbeek)

Julien Masson is een kunstenaar wiens geschiedenis nog moet worden geschreven. Hij was landschapsschilder, tekenaar en graveerder en genoot zijn opleiding aan de Academie voor Schone Kunsten van Sint-Gillis. Zijn werk, dat door Emile Claus en later door Eugène Laermans werd beïnvloed, bestond hoofdzakelijk uit voorstellingen van luministische landschappen. Maar hij ontwikkelde tegelijk een sterke potloodtechniek, zoals hier te zien is op Grens van Schaarbeek.

Het werk stelt een nagenoeg vierkant plein voor, omringd door oude witte huisjes met spitse topgevels en rieten daken; onde aan de muren is een donkere band geschilderd. Een grote beuk domineert een ophoging die de helft van de centrale ruimte inneemt. In de grijze lucht drijven lichtgekleurde wolken. De vormen van de verschillende elementen in deze tekening (wolken, architectuur, boom) zijn dicht en vol en bestaan uit geometrische volumes met zachte randen. Zoals in andere tekeningen van Masson lijkt een soort grove nevelige korrel het oppervlak van het blad te bedekken.

Grens van Schaarbeek werd door de gemeente aangekocht op 1 maart 1929, samen met een lot andere werken van kunstenaars die allemaal voorheen te zien waren op het negende Salon van de Cercle artistique van Schaarbeek. Julien Masson, die duidelijk ontroerd was door de beslissing om het werk te kopen, dankte de burgemeester en het gemeentebestuur hartelijk in een brief, waarin hij vermeldde dat zijn tekening “een van de oudste pittoreske plekjes van onze gemeente in herinnering brengt, maar ook een van de laatste, dat er door het oprukkende modernisme al snel anders zal gaan uitzien”.  Deze nostalgie tegenover de teloorgang van het oude Schaarbeek (waar de schilder woonde en stierf) spreekt duidelijk uit deze grote tekening, uit de kaalheid van de monumentale beuk met zijn wintersilhouet en uit het doodse karakter van het plein, met uitzondering van het kleine silhouet van een vrouw die ons de rug toekeert. Het is een hele wereld die hier teloorgaat, beklemtoond door de schaduwen op het gebouw aan de linkerkant en de schaduw die een puntige geveltop op de grond en op het tegenoverliggende huis werpt. Elke moderniteit is uit deze voorstelling geweerd.

Auteur : Vereniging voor het Kunstpatrimonium, D. Tonglet, 2021