Mundus Romanus

Niets overtreft de beschrijving van de Mundus Romanus van Antoine van Hammée in L'indépendance Belge, ter gelegenheid van het Brusselse Salon van 1893: “ Il [le public] va surtout aux grandes machines où l’on s’étrangle. Il compte les morts. (…) le Mundus Romanus de van Hammée, cette orgie où l’on s’égorge avec une amusante furie, (retient) à la rampe des groupes serrés et attendris le nez en l’air. Le sujet historique, dont un monsieur très fort, parlant à haute voix à son voisin donne l’explication, a conservé ses nombreux admirateurs ” *

Het schilderij is inderdaad een typische, zij het late, afbeelding van de Romeinse wereld als decadente beschaving. In de tweede helft van de 19de eeuw volgde deze negatieve perceptie van Rome, vooral onder academische kunstenaars, op de tegenovergestelde perceptie die door de neoklassieken in het kielzog van David was ontwikkeld.

Van Hammée kan zonder aarzeling bestempeld worden als een 'pompierschilder', een term die niet gespeend van ironie werd bedacht voor deze academische stroming, vooral vanwege de vele gehelmde antieke figuren (Van Santvoort 2003, noot 30). Deze stijl werd overgenomen door van Hammée, die in 1878 zijn huis in neo-pompeïsche stijl liet bouwen in de Lochtstraat in Schaarbeek. We zien de kunstenaar trots poseren op een oude foto voor de Mundus Romanus, in een enscenering van zijn atelier, met helmen, een wapen en een hond op een pantervel voor het doek (Van Santvoort 2003, fig. 8).

Antoine van Hammée had een succesvolle carrière. Hij was afkomstig uit Mechelen, waar hij zijn kunststudies begon, die hij vanaf 1855 voortzette aan de Academie voor Schone Kunsten in Brussel bij François-Joseph Navez (1787-1869), vooraleer hij aldaar archeologie, geschiedenis en kostuumgeschiedenis ging doceren (1878-1903). In 1864 studeerde hij ook bij Jean-François Portaels (1818-1895). In 1891 werd hij curator van het Museum voor Industriële en Decoratieve Kunsten, een afdeling van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis. Zijn schilderijen, waarvan vele hun thema ontleenden aan het oude Griekenland, Rome en Pompeii, stonden bekend om hun historische nauwkeurigheid.

In 1905 vernoemde de gemeente Schaarbeek een van haar straten naar hem en werd er een gedenkplaat ter ere van hem aangebracht op de gevel van nr. 22 van die straat, op de kruising met de Monrosestraat.

Auteur : Vereniging voor het Kunstpatrimonium, D. Tonglet, 2022

* [Het [publiek] gaat vooral naar de grote spektakelstukken waarin men elkaar wurgt. Het telt de doden. (...) Van Hammées Mundus Romanus, die orgie waarin mensen elkaar met een vermakelijke razernij de keel doorsnijden, (haalt) dicht opeengepakte groepen aangeslagen en naar adem happende mensen voor het voetlicht. Het historische onderwerp, dat wordt uitgelegd door een zeer intelligente man die hardop tegen zijn buurman spreekt, heeft zijn vele bewonderaars behouden.]