Elsene

Deze gravure behoort tot een reeks gezichten op de omgeving rond Brussel die Hans Collaert rond 1575 - 1580 uitvoerde, waarschijnlijk naar tekeningen van Hans Bol (1534-1593) en Jacob Grimmer (ca. 1526 - ca. 1590). De meeste van de afgebeelde plaatsen bevinden zich thans op het grondgebied van de 19 gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, de overige in de onmiddellijke omgeving ervan. We weten niets omtrent de intenties van deze reeks noch omtrent de omstandigheden waarin ze tot stand kwam, maar de 24 gravures waren in elk geval heel succesrijk in de voormalige Nederlanden. Oorspronkelijk werden ze in Antwerpen uitgegeven, maar vanaf het begin van de 17de eeuw werden ze in Amsterdam heruitgegeven.

Dit werk toont de oude vijvers van Elsene – er waren er vier, en ze werden gevoed door de Maalbeek – gezien vanuit het oude dorp Elsene in de richting van de Ter Kamerenabdij. Het centrum van het gehucht was gelegen aan het uiteinde van de oorspronkelijke Elsensesteenweg (de huidige Vergniesstraat) en van de Boondaalsesteenweg. Het afgebeelde gezichtspunt bevindt zich aan het uiteinde van de grootste en laatste vijver (het huidige Flageyplein). Het gaat om de eerste indruk die men van het gehucht kreeg wanneer men vanuit Brussel kwam, zoals ook blijkt uit de legende Elsene bÿ Brussele bovenaan de gravure.

Op de voorgrond kijkt een herder, die op zijn stok leunt en vergezeld is van zijn hond, naar de aankomst van een koppel burgers en hun kind in stadstenue. De man draag een degen aan zijn riem, terwijl de vrouw haar jurk heeft opgetrokken om over de zandwegen te lopen. Zij wijzen in de richting van Brussel, waar ze kennelijk vandaan komen, terwijl de herder het landelijke karakter van het dorp Elsene illustreert.

In het midden lijken twee figuren te keuvelen, de ene rechtstaand, de andere op een bank gezeten. Een kruiwagen vol koolhout wacht op een van hen. Twee ruiters rijden op de zandweg naar de vertakking in de richting van de stad die wordt aangegeven door de aanwezigheid van een taverne waar een koppel aan het drinken is. Een uithangbord en tonnen geven eveneens de locatie van de tapperij aan. Twee kippen die op het rustige kruispunt rondscharrelen, beklemtonen het pittoreske karakter van de voorstelling.

Rechts slingert een door huisjes met rieten daken afgeboorde straat zich naar de achtergrond, langs de vijvers en in de richting van de abdij Onze-Lieve-Vrouw Ter Kameren, waarvan we in de verte de kerk met haar torentje ontwaren.

Auteur : Vereniging voor het Kunstpatrimonium, A. Dimov, 2021