Sint-Martin

Tijdens de middeleeuwen was Martinus, bisschop van Tours (Savaria 316 - Candes 397), een van de belangrijkste heiligen van het christelijke Westen en gold hij als een toonbeeld van het ridderideaal. Door zijn mantel te delen met een verkleumde bedelaar verrichtte de Romeinse legioensoldaat een daad van barmhartigheid, waarop Christus hem de nacht daarop in een droom verscheen. Martinus werd de beschermheilige van onder meer de armen, de hoefsmeden, de kleermakers, de herbergiers, de wevers en de soldaten. In de Zuidelijke Nederlanden bevonden zich verscheidene kerken en talloze kapellen die aan Sint-Maarten waren toegewijd. In de iconografie wordt hij hoofdzakelijk te paard afgebeeld, terwijl hij zich omdraait om met zijn zwaard zijn mantel middendoor te snijden en de helft ervan te geven aan een bedelaar die naast zijn paard staat. In Belgische kerken en musea bevinden zich thans zowat 200 beelden uit de 15de eeuw tot de 19de eeuw die dit tafereel voorstellen. Ze zijn 50 tot 150 cm hoog en zijn doorgaans uitgevoerd in hout dat oorspronkelijk polychroom was.

De Sint-Maarten van Schaarbeek is rijkelijk gekleed, met een wambuis met pofmouwen, hoed en laarzen die begin 16de eeuw in de mode waren. Het tuig van het paard is al even luxueus. De bedelaar draagt enkel een broek en kan ternauwernood overeind blijven; hij houdt een wandelstok vast, terwijl zijn geamputeerde rechterbeen op een kruk rust. Hoewel dit beeld gemeenschappelijke iconografische elementen deelt met de talloze bekende versies van dit onderwerp uit de 15de en 16de eeuw, dateert het ten vroegste van eind 19de eeuw, of zelfs begin 20ste eeuw. De groep, de bovenkant van het voetstuk en de sokkel zijn uit één stuk hout gesneden en werden nooit gepolychromeerd. Hoewel het werk een letterlijke interpretatie van de middeleeuwse modellen vormt, verraadt de cartouche die in de voorzijde van de sokkel is gesneden en die de naam van Sint-Maarten draagt, een moderne artisanale uitvoering.

Auteur : Vereniging voor het Kunstpatrimonium, A. Jacobs, 2021