La veille de Montmirail (De dag voor Montmirail)

Jean (Joannes) Emmanuel Van den Bussche was een leerling van de schilder Nicaise de Keyser (1813-1887) aan de Academie voor Schone Kunsten van Antwerpen. Hij gaf op zijn beurt les aan die instelling in 1872 en aan het Hoger Instituut in dezelfde stad in 1886. Hij maakte een carrière waarin hij zich specialiseerde in historieschilderkunst en genretaferelen. Hij schilderde ook een aantal muurschilderingen in religieuze en civiele gebouwen. Hij won de Prix de Rome in 1863 en was een groot bewonderaar van Antoine Wiertz (1806-1865). Van den Bussche maakte ook academische kopieën van werken van de grote meesters van de renaissance, zoals Rafaëls Madonna met de distelvink in het Uffizi in Firenze (zie Leuven, M Leuven, inv. S/54/B). Er is een straat aan hem gewijd in Schaarbeek, waar hij woonde in de Rogierstraat 247.

De scène speelt zich af tijdens de Franse campagne die leidde tot de val van het Eerste Keizerrijk. Ze vindt meer precies plaats op 10 februari 1814, de dag van de Slag bij Champaubert en de vooravond van de Slag bij Montmirail. Tijdens die confrontaties behaalde het Franse leger een overwinning op de Russische en Pruisische troepen. Napoleon, die een koukleum was en vaak bij een open haard vertoefde, keert zijn generaals de rug toe. Zijn positie, zijn typische steek of ‘Petit chapeau’, zijn handschoenen die op de grond liggen en zijn norse uitdrukking zijn een voorbode van de uiteindelijke uitkomst van de campagne: de nederlaag van Frankrijk bij Waterloo in 1815 en de verbanning van de keizer naar Elba.