Nationale Basiliek van het Heilig Hart

Het project voor de bouw van een nationale basiliek gewijd aan het Heilig Hart van Christus werd in 1902 door de koning gelanceerd, in het kader van de urbanisatie van het plateau van Koekelberg en de aanleg van de Koninklijke Wijk. Architect Pierre Langerock (1859-1923) ontwierp toen de plannen voor een gebouw in neogotische stijl, geïnspireerd op de ‘ideale kathedraal’ van Eugène Viollet-le-Duc. De bouw begon in 1905; de eerste steen werd gelegd op 12 oktober. Terwijl de fundering werd gelegd, brak de Eerste Wereldoorlog uit. Na de oorlog werd het project van Langerock als te duur en achterhaald beschouwd. Er werd toen een nieuw project voorgesteld door architect Albert Van Huffel (1877-1935). Dit werd in 1921 goedgekeurd door het Centraal Comité dat toezicht hield op de bouw, en in 1925 door de Koninklijke Commissie voor Monumenten, nadat deze naast de plannen ook de realisatie van een maquette had geëist. Dit model, op schaal 1/40 en bijzonder gedetailleerd zowel aan de binnen- als aan de buitenkant, wordt nog steeds bewaard in de basiliek. Het ontwerp leverde de ontwerper de Grand Prix de l'Architecture op tijdens de Internationale Tentoonstelling voor Moderne Decoratieve en Industriële Kunsten in Parijs in 1925, een tentoonstelling die zijn naam zou geven aan de art-decobeweging. Het koor van de basiliek werd in 1935 ingewijd en opengesteld voor de eredienst. In datzelfde jaar, na het overlijden van Van Huffel, nam zijn rechterhand Paul Rome de leiding van de bouw over. De bouw werd opnieuw onderbroken door de oorlog. Het schip werd in 1951 voltooid en de kerk werd tijdens een prachtige ceremonie ingewijd. In 1952 kreeg ze van paus Pius XII de titel van Basilica minor. Het hele gebouw werd in 1970 voltooid.

De architecten Albert Van Huffel en Paul Rome hebben zich niet beperkt tot het ontwerp van het gebouw: ze hebben ook bijna al het meubilair en de binneninrichting ontworpen, met een voortdurend oog voor eenheid en esthetische samenhang. Het skelet van het gebouw, in gewapend beton, is bedekt met een verloren bekisting in geglazuurd terracotta, waarin beton is gestort. De inrichting is sober en functioneel; de ruimtes kunnen naar behoefte worden aangepast. Het zogenaamde hoofdkoor – onder de koepel – herbergt een altaar met daarboven een ciborium, terwijl het parochiekoor wordt ingenomen door een altaar gewijd aan het Heilig Hart. De sculpturen, zowel binnen als buiten het gebouw, zijn gemaakt door George Minne (kruisbeeld buiten en Heilig Hart) en Harry Elstrøm (kruisbeeld en engelen van het ciborium, evangelisten van het portaal).

Het iconografische programma van de glasramen van de basiliek, dat naar verluidt door kanunnik Crooy is ontworpen, is gericht op de liefde van Christus voor de mensheid, het fundament van de verering van het Heilig Hart. Verschillende aspecten worden hierin weergegeven: de ramen van de zijbeuken van de apsis verwijzen naar de eucharistie; de uitingen van de goddelijke liefde worden afgebeeld achter het altaar van het Heilig Hart; de goedheid van Christus volgens de evangeliën wordt geïllustreerd op de ramen in de zijbeuken van het schip en de zaligsprekingen op die van de galerijen. De ramen van het triforium zijn gevuld met afbeeldingen van heiligen en die van de kapellen van de Maagd Maria, Sint-Jozef en het doopvont met afbeeldingen die verband houden met de functie van deze ruimtes. De glas-in-loodramen werden vanaf 1937 geplaatst, naarmate de bouw van het gebouw vorderde en er donaties werden gedaan. Ze zijn ontworpen en gemaakt door een tiental kunstenaars, waaronder grote namen uit de kunstwereld van het interbellum, zoals Anto Carte. We noemen ook Louis-Charles Crespin, Jan Huet, Michel Martens, Jean Slagmuylder, Maria Verovert, Liesbeth de Groot en Margot Weemaes.

In 2016 ontwierp de Zuid-Koreaanse kunstenaar Kim En Joong (°1940) glas-in-loodramen voor enkele van de ramen van de galerij. Ze werden geplaatst ter gelegenheid van de 60e verjaardag van de priesterwijding van kardinaal Godfried Danneels, met wie Kim En Joong bevriend was geraakt. De basiliek bewaart ook andere werken van de kunstenaar, zoals schetsen, schilderijen en tekeningen. In 2016 werd een tentoonstelling aan hem gewijd in de ruimte die aan kardinaal Danneels is gewijd.

Ten slotte bewaart de schatkamer van de basiliek verschillende meesterwerken van liturgie-edelmetaalbewerking in art-decostijl. Sommige stukken, waaronder de majestueuze zonnespits, zijn gemaakt door de Brusselse edelsmid Henri-Joseph Holemans; andere zijn gemaakt door het atelier van de gebroeders Devroye of door Camille Colruyt. Ze vormen een zeer kostbare collectie, met pure en sobere vormen. De glans van het goud en zilver wordt subtiel gecombineerd met ivoor, malachiet en lapis lazuli. Deze stukken, die uitsluitend uit de 20e eeuw dateren, maken deze collectie uniek in België.

Tijdens het zomeruur van 8u tot 18u

De dagelijkse werking, de culturele activiteiten en het erfgoed van de basiliek worden beheerd door de vzw Vrienden van de Basiliek, onder toezicht van algemeen directeur Martine Motteux-Abbeloos.