Het Broodhuis in het midden van de 17de eeuw

Deze gravure geeft het oude Broodhuis weer zoals het eruit zag in 1646 (zie ook inv. M.X.507). Op de voorgrond is er heel wat bedrijvigheid op de Grote Markt. Abraham Santvoort schreef op de prent boven de gevel "Panarivm vetvs, regivm nvnc praetorivm, in foro" (Het oude Broodhuis, nu het vorstelijk verblijf, aan de Markt). Die betekenisverschuiving is vandaag nog steeds zichtbaar in de naamgeving van het gebouw: "Broodhuis" in het Nederlands en "Maison du Roi" in het Frans.

Tevens zichtbaar op de prent is de inscriptie op de gevel van het Broodhuis: “A PESTE FAME ET BELLO LIBERA NOS MARIA PACIS hIC VotVM paCIs pUbLICae eLIsabet ConseCraVIt”. In 1625 had Aartshertogin Isabella namelijk een beeld van de Maagd Maria laten aanbrengen op het gebouw, met daaronder deze twee inscripties. Het was een gebed gericht aan Maria voor verlossing van de pest, honger en oorlog.

Wie aandachtig deze prent bekijkt, ontwaart een waterbassin dat tegen de gevel van het Broodhuis is aangebracht. Dat bassin bestond uit vijf deelbassins, met daarboven drie nissen waarin telkens een vrouwelijke figuur te zien was. Dat de toeschouwer goed moet kijken om de fontein te ontdekken, is in zekere zin opvallend. In 1302, toen de Grote Markt van Brussel verder uitgebouwd werd, werd er immers een drinkwaterfontein op het plein geplaatst. Een netwerk van waterputten en fonteinen zorgde namelijk voor de drinkwatervoorziening in de stad. Die fontein uit 1302 moet erg imposant geweest zijn, zo blijkt uit een verslag uit 1386, waarin de metselaarbaas van Bergen de fontein omschreef met het doel een gelijkaardige te bouwen in zijn eigen stad. De fontein in Brussel was achthoekig, en zowel groots als groot. Ze was rijkelijk versierd, onder andere met het Lam Gods, en stelde het eeuwige leven voor. Toch is er amper iets over geweten, behalve dat deze fontein in 1565 verdween. In de plaats werd een fontein, zoals te zien op de prent, tegen de voorgevel geplaatst. Die fontein verdween uiteindelijk tijdens restauratiewerken aan het Broodhuis in 1767.

Het huidige Broodhuis, opgetrokken aan het einde van de negentiende eeuw, is geïnspireerd op dit gebouw. Enkele elementen van dit oorspronkelijke gebouw bleven bewaard (zie inv. H.1887.9 en H.2013.1).