Het kasteel van Schoonenberg en het park van Laken rond 1786
François Le Febre
Samuel Middiman
Locatie
Datum
soort van object
Geheel
Techniek
Vervaardigingplaats
Opschriften
"S. Middeman Sculp." (onderaan rechts)
"A Vienne chezchez Artaria & C°" (onderaan in het midden (links))
"London Publishd Octr.15.1786 by Torre & C°N° 132 Pall Mall." (onderaan in het midden)
"A Bruxelles chez Zanna &na & C°" (onderaan in het midden (rechts))
"2285" (onderaan rechts (later toegevoegd))
Afmetingen
hoogte 52 cm — wijdte 67 cm (met lijst)
Inventaris nummer
Identifier Urban
Beschrijving
In 1781 gebeurde de eerste
steenlegging van het Paleis van Laken. Aartshertogin Maria-Christina en haar
echtgenoot Albert-Casimir van Saksen-Teschen waren benoemd tot landvoogden van
de Oostenrijkse Nederlanden en op zoek naar een buitenverblijf in Brussel, viel
hun oog op Schoonenberg, een domein dat zich perfect leende tot de bouw van een
paleis. De architecturale vormgeving gebeurde in een classicistische stijl, wat
zeker aan het einde van de 18de eeuw zo goed als altijd de voorkeur
wegdroeg. Architect Charles de Wailly verzorgde de ontwerpplannen; Louis Montoyer
stond aan het hoofd van de uitvoeringswerken.
Het ontwerp van de tuinen lag in verschillende
handen. Zo leverde ook François Lefebvre, hoftekenaar van de Oostenrijkse
landvoogden, zijn bijdrage. Samen met de hertog en Joachim Zinner werkte hij
verder op een plan van Lancelot Brown (een befaamde tuinontwerper) om zo het
domein naar believen vorm te geven; dat gebeurde in de stijl van de Engelse
tuin. Lefebvre aquarelde daarom heel wat plannen en zichten van het domein, die
vandaag de dag voornamelijk in Wenen bewaard worden. Het is ook één van die
waterverftekeningen die aan de basis ligt voor deze prent. Samuel Middiman
zette namelijk Lefebvres werk om in een gravure, waarbij kleine details soms anders
afgebeeld worden. Zo toont de prent bijvoorbeeld minder personages, zijn de
zeilen op het schip anders georiënteerd en vaart er een boot minder op het
water.
Het Paleis, gezien vanaf de
achterzijde, vormt het middelpunt van de prent. Rechts daarvan staat de Tempel
van de Vriendschap op een kunstmatig opgeworpen heuvel. Tien Dorische zuilen
ondersteunen een koepel en een fries. Vooraan in beeld is wat ooit de Molenbeek
was, zichtbaar als een heuse rivier, met links een weelderige waterval. De
waterpartij wordt echter groter afgebeeld dan ze in realiteit was en ook de
niveauverschillen worden scherpgesteld. De tekenaar stelde het park namelijk
mooier en idyllischer voor dan het in werkelijkheid was. Het bootje op de
vijver is allicht een schaalmodel; die werden in die periode wel vaker in
tuinen en parken te water gelaten. Uiterst rechts op de prent is bovendien de
Chinese toren of pagode zichtbaar. Die werd gebouwd naar het voorbeeld van de
Chinese toren in de Kew Gardens in Londen. Rondom lag de Oranjerie, de serres en
tuinen met zeldzame planten.
Bronnen
CÉSARI,
Dominique, “Jardins anglo-chinois d'Europe ornés de fabriques”, Parc à
fabriques, 2017 (http://www.parcsafabriques.org/etr_Be/laeken.htm).
Geraadpleegd 7 maart 2023.
de harlez de deulin, Nathalie, “The influence of England on the first
English gardens in the Southern Low Countries and the Principality of Liège”, Garden
History (The Proceedings of an ICOMOS-UK Conference held at the University
of Bath), 2016 (44), supplement 1, 1-14, 4, 9.
“Der Garten von Schoonenberg
(Laeken) mit Blick auf das Schloß”, Albertina. Sammlungen online (https://sammlungenonline.albertina.at/?query=search=/record/objectnumbersearch=[11079]&showtype=record).
Geraadpleegd 7 maart 2023.
DUQUENNE, Xavier, Le Chateau de
Laeken au XVIIIe siècle – Het Kasteel van Laken in de XVIIIe
eeuw, Brussel: Nationale Bank van België, 1976, 6-7, 24, 26.
“Het Koninklijk Kasteel van Laken”,
Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed. Brussels Hoofdstedelijk Gewest (https://monument.heritage.brussels/nl/buildings/39524).
Geraadpleegd 7 maart 2023.
OERS, Wim, “Capability
Brown’s design for Schönenberg at Laeken, near Brussels, 1782”, Garden History
(The Proceedings of an ICOMOS-UK Conference held at the University of Bath),
2016 (44), supplement 1, 101-113, 108.
Discussie