De Rijpheid (SB)

De Rijpheid is een monumentale beeldengroep in wit carraramarmer die is opgebouwd als een drieluik bestaande uit zes figuren. De volumes zijn harmonieus rond het centrale personage verdeeld, waarbij de twee zijkanten als een spiegelbeeld van elkaar zijn ontwikkeld.

Helemaal links knielt een jong meisje, naakt en met een bloemenkroon om haar hoofd, terwijl ze haar hand naar haar gezicht brengt om de geur van een bloem op te snuiven. Achter haar staat een vrouw, in een fijn gedrapeerd kleed dat alleen haar borst onthult. Ze glimlacht en kijkt naar het tienermeisje. De vrouw houdt een weelderige mand met bloemen vast, waarvan de inhoud zich om haar heen verspreidt. Deze plantenslingers, bestaande uit bloemen en fruit, komen in de hele compositie terug en vormen een verbinding tussen de zes personages. In het midden en op de voorgrond zit een bebaarde man, vermoedelijk van middelbare leeftijd, op een gedrapeerde doek die discreet het meest intieme deel van zijn lichaam bedekt. Zijn serene blik kijkt in de verte. De groep rechts bestaat uit een jong koppel dat ook naakt is, afgezien van het gebruikelijke vijgenblad bij de jongeman. Hun handen verenigen zich in een elegante beweging met uitgestrekte armen, wat vanuit formeel oogpunt overeenkomt met de houding van de vrouw aan de linkerkant. Ten slotte maakt een jongeman deel uit van de beeldengroep. Zittend keert hij zich af van de rest van de personages en laat zijn benen op de achterkant van de sokkel vallen. Hij verbergt zijn hoofd tegen een van de plantenslingers die de compositie doorkruisen en hij brengt zijn rechterhand naar zijn linkerzijde.

De Rijpheid is een symbolistisch werk met een idealistische inslag. In tegenstelling tot het realisme en het naturalisme streeft deze artistieke stroming ernaar een geïdealiseerde schoonheid vorm te geven. Het kunstwerk wordt gezien als het middel waarmee morele waarden en essentiële, onveranderlijke en universele waarheden overgebracht worden door een perfecte harmonie van verhoudingen. Voor dit beeldhouwwerk gebruikt Victor Rousseau het principe van de allegorie: een verhalend en visueel middel dat gebaseerd is op de personificatie van een abstract idee waaraan een reeks min of meer herkenbare symbolen en attributen worden gekoppeld. De kunstenaar materialiseert zijn visie op het idee van rijpheid als een absoluut, universeel en tijdloos principe. Deze wordt vertegenwoordigd door een volwassen oudere man. De vijf figuren die zich op de achtergrond rondom hem ontvouwen, moeten worden beschouwd als de achtergrond van zijn gedachten; de evocatie van wat hij zich herinnert met de sereniteit en wijsheid die bij deze levensfase horen. Zo belichamen de vier jeugdige figuren vermoedelijke allegorieën van drie karakteristieke situaties van de jeugd: de opkomende jeugd, het liefdespaar en de afwijzing. De vrouw met blote borsten, die de oogst van bloemen en fruit verspreidt, kan dan weer gemakkelijk geassocieerd worden met het beeld van de voedende en vruchtbare moedergodin, die al sinds het paleolithicum wordt afgebeeld.

In 1913 besliste de Stad Brussel om De Rijpheid aan te kopen. Het werk werd kort ervoor gepresenteerd op de tentoonstelling van de kunstenaarsvereniging “Pour l'Art”, waar het bijzonder positief werd onthaald. Het werd, zoals blijkt uit de artikelen uit die tijd, meermaals beschouwd als “het hoogtepunt van de tentoonstelling”. De Rijpheid was onmiddellijk bestemd voor het te ontwikkelen plein tussen de Ravensteinstraat, de Warandeberg en de Twaalfapostelenstraat, na de werkzaamheden aan de Noord-Zuidverbinding. De centrale ligging in de stad moest het aanzien van de hoofdstad vergroten.

Het plein, dat de naam Houtmarkt kreeg, ontstond pas in 1922. De Eerste Wereldoorlog had immers het vlotte verloop van de inrichting ervan verstoord. Het is het resultaat van een nauwe samenwerking tussen drie belangrijke vertegenwoordigers van de artistieke wereld in het begin van de 20e eeuw. Naast het werk van Victor Rousseau (1865-1954) – destijds beschouwd als een van de beste actieve Belgische beeldhouwers – is het ontwerp van het plein immers van de architect van de Stad Brussel, François Malfait (1872-1955), terwijl de landschapsinrichting is bedacht door de beroemde Jules Buyssens (1872-1958).