De stilte van het graf

De stilte van het graf is een monumentaal bronzen beeldhouwwerk van Julien Dillens dat sinds 1897 de ingang siert van de begraafplaats van Sint-Gillis in Ukkel, waar de kunstenaar trouwens begraven ligt.

Deze in 1895 ingehuldigde necropool was volledig ontworpen door gemeentelijk architect Edmond Quentin, die ook het portaal in Etruskische stijl had getekend. Het bestaat uit twee ongelijke pijlers versierd met obelisken in reliëf. Voordat de bezoeker de begraafplaats betreedt, wordt hij overweldigd door de grootste van deze pijlers (7 m hoog), waarop het beeld staat (2,63 m), een allegorie van de stilte van het graf voorgesteld met de trekken van een godin uit de oudheid. Ze zit neer, een urne tegen de borst geklemd, en vraagt de bezoeker de stilte te bewaren door twee vingers van de linkerhand tegen haar lippen te plaatsen. We kunnen haar gezicht niet goed onderscheiden doordat het zich in de schaduw bevindt van het grote gedrapeerde gewaad dat het massieve lichaam van de vrouw bedekt.

Hoewel de voorstelling vrij stereotiep en traditioneel is, zelfs voor de tijd van Dillens, wordt De stilte door velen beschouwd als een van de meesterwerken van de kunstenaar. In een brief van 25/12/1897 schreef de symbolist Jean Delville: "(…) l’impression qu’elle m’a produite a été grande ! Cette sybille de bronze est empreinte de ce que j’appellerais volontiers le style du Mystère (…)".* 

Een auteur met de naam Timon wijst in de krant Le Matin (20/09/1906, p. 3) op de invloed van Michelangelo op De stilte en verwijst naar het beeldhouwwerk De nacht in de Medici-kapel. Vermelden we ook de Sibila Délfica in de Sixtijnse Kapel, waarvan het thema, de houding en de fysieke kracht in het werk van Sint-Gillis een weerklank lijken te vinden. Opmerkelijk is overigens de virtuositeit waarmee de plooienval is uitgevoerd, tegelijk zwaar en vloeiend. In zijn streven naar realisme en trouw blijvend aan het model – in dit geval de vrouw van de kunstenaar (Marchal 1912, p. 202) – modelleerde Dillens zijn beelden systematisch naakt voordat hij ze met stof bekleedde.

Er bestaat een gipsen versie van De stilte van het graf die een derde meet van het uitgevoerde model en die in het Museum van Elsene wordt bewaard (inv. CC 867/KIK-IRPA). Een bronzen, 76 cm hoge kopie wordt in het Antwerpse Middelheimmuseum bewaard (inv.  MID.B.045/KIK-IRPA).