Er is een nauw verband tussen de Belgische art nouveau en de koloniale nederzetting van Congo onder de soevereiniteit van Koning Leopold II. Wanneer de regering van de onafhankelijke Congostaat besloot deze vernieuwende artistieke stijl, die deels geïnspireerd was op de natuur, te gebruiken om de koloniale rijkdommen te promoten en investeerders aan te trekken, maakte hij er een briljante marketingoperatie van die de export de hoogte injoeg. Tegelijkertijd verhoogde het zichtbaarheid van art nouveaukunstenaars aanzienlijk omdat dat hun creaties werden gemaakt van koloniale materialen die hen ter beschikking werden gesteld door dezelfde regering. Voor sommigen maakte deze combinatie van opportunisme de art nouveau tot de koloniale kunst bij uitstek.
Naast de art nouveau was er nog een ander werk dat symbool stond voor "Congo van Leopold II" : het monument ter nagedachtenis aan de Belgen die in Congo waren gestorven - ook bekend als het Congomonument of het "Congolese" monument in de kranten van die tijd.
Hoewel uitgevoerd in een veel conventionelere stijl dan de art nouveau, is het monument voor de Congolezen ongetwijfeld een van de meest controversiële en omstreden werken ter verheerlijking van de kolonie van Leopold II, door zijn grootte en vooral door de vele stereotypen die het uitbeeldt.
Het idee voor een monument ter "nagedachtenis van de dappere Belgen die in Congo stierven voor de zaak van de beschaving en de menselijkheid" (L'avenir du Luxembourg, 01.11.1911) werd geboren in 1910, nadat de kolonie aan België was afgestaan (1908) en na de dood van Leopold II (1909), op initiatief van kolonel Oswald Allard en met de steun van de toenmalige Belgische regering. De iconografie die beeldhouwer Vinçotte koos, voert ons echter terug naar de beginjaren van de kolonie: de strijd tegen de slavenhandelaars, de evangelisatiemissies van de Jezuïeten en andere religieuze congregaties, de militaire campagnes tegen de Arabisch-Swahili onder leiding van baron Dhanis en anderen, en de moedige opoffering van Belgische soldaten (sergeant De Bruyne en luitenant Lippens).
Onderbroken door de oorlog werd het monument uiteindelijk pas in 1921 ingehuldigd. Het werd met veel pracht en praal onthuld in aanwezigheid van koning Albert I en de koningin en een groot aantal officiële personen (ambassadeurs, ministers, militaire en financiële figuren, enz.) die getuige waren van de verheerlijking van de grootsheid van België door "het werk van Leopold II".
Het monument in het Jubelpark, dat ondanks zijn omvang en sporadische protesten mettertijd gemeengoed is geworden, is de laatste jaren weer op de voorgrond geplaatst door protestbewegingen die een eenzijdige geschiedenis van de Belgische kolonisatie aanklagen. Het werk van Traumnovelle, dat voor het Congomonument is geplaatst, maakt deel uit van deze inspanning om het debat te openen en de historische feiten opnieuw vast te stellen, niet alleen vanuit het standpunt van de westerse kolonisten.
The Grand Opening
Dit Kunstwerk besteld door de Brusselse regering in het
kader van het Jaar van de art nouveau 2023, aangestuurd door
urban.brussels en onder de algemene coördinatie van curator Paul Dujardin. Het maakt ook deel uit van het actieplan "Voor de dekolonisering van de openbare ruimte in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest".
Het werk bestaat uit een podium met daarop een "Iso Gaze" gordijn gemonteerd op een boog gemaakt van een driedimensionale staalconstructie en lichtelementen die het project aanvullen. De structuur doet denken aan het podium met daarboven een baldakijn dat werd opgericht toen het monument in 1921 werd ingehuldigd.
Een plaat die voor het werk is geplaatst, nodigt mensen uit om "met andere ogen" te kijken naar de beelden en citaten die op het Congomonument zijn afgebeeld, waarbij de nadruk ligt op de raciale stereotypen die worden overgebracht.
Traumnovelle
Traumnovelle is een militante factie opgericht door drie Belgische architecten Léone Drapeaud, Manuel León Fanjul en Johnny Leya. Traumnovelle gebruikt architectuur en fictie als analytische, kritische en subversieve instrumenten om hedendaagse kwesties te benadrukken en hun oplossingen te ontleden. Traumnovelle wisselt cynisme af met enthousiasme, pleit voor een multidisciplinaire aanpak en kritisch denken in de architectuur, maar weigert banaliteit te verheerlijken.
