Hendrik van Brederode

Dit beeld werd gemaakt door Antoine-Joseph Van Rasbourgh, een Brusselse beeldhouwer en is onder andere bekend voor de buste van Peter Paul Rubens (1577-1640) aan de gevel van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België. Dit standbeeld maakt deel uit van de marmeren beelden van de Kleine Zavel square, die in 1890, ter ere van de 60^ste verjaardag van België werd ingehuldigd. Hendrik Beyaert (1823-1894), architect van de Kleine Zavelsquare en het gebouw van de Nationale Bank van België, stelde de beelden op in een halve cirkel, in nissen in het plantsoen rond het beeld van Egmont en Hoorn. De beeldhouwwerken werden uitgetekend door één Brusselse artiest, Xavier Mellery, en vervolgens vervaardigd door verschillende Belgische kunstenaars. Mellery, illustrator en schilder, bekend van werken zoals Wijsheid in het Charliermuseum, ontwierp zowel deze marmeren sculpturen als de bronzen exemplaren die op het hekwerk rond de Kleine Zavel square werden geplaatst. Deze werkwijze moest de eenheid van het geheel verzekeren en anachronismen of herhalingen in de beelden vermijden.

Het marmeren ensemble toont 16^de-eeuwse illustere Belgen. In de geest van de 19^de -eeuwse inrichtende overheid vormden zij een pantheon van de prille natie dat de geschiedenis van vaderlands verzet, in dit geval tegen de Spaanse overheersing, moest bevestigen. Dit beeld stelt Hendrik van Brederode (1531-1568) voor, hij was één van degenen die aanzet gaven tot het Eedverbond der Edelen (1565), een vereniging van edelen van de Nederlanden die zich verzette tegen de Spaanse inquisitie; Het was eveneens hij die het Smeekschrift der Edelen (5 april 1566) aanbood aan Margaretha van Parma (1522-1586). Dit Smeekschrift der Edelen omvatte in essentie een dreigement tot gewapende opstand als de Spaanse godsdienstvervolgingen niet zouden stoppen. Margaretha stemde op dat moment in met een voorlopige opschorting van de vervolging. Later zou er toch nog een volwaardige gewapende opstand tegen Spanje volgen. Van Brederode verklaarde zichzelf een bedelaar of Gueux als een eretitel (vernederlandst tot geus) nadat Charles de Berlaymont (1510-1578) hem spottende op dezelfde wijze had aangeduid tijdens de afgifte van het Smeekschrift in 1566.

Geuzen hadden als devies: ‘Trouw aan koning tot de bedelzak.’; Hij is dan ook afgebeeld met een nap (een kom of bekertje waarin een bedelaar geld kon ontvangen) vastgemaakt aan een bedelzak die over zijn rechterschouder hangt. In de rechterhand heeft hij een staf, die leiderschap en gezag symboliseert, en de linker rust op zijn zwaard. Hij verpersoonlijkt samen met Willem de Zwijger en Philips van Marnix van Sint-Aldegonde het vaderlandse politieke verzet. Het beeld werd samen met de andere marmeren beelden in 1997 gerestaureerd onder leiding van architecte Barbara Van der Wee en met financiering van de Cornelis Floris stichting.