Leopold II (FED)

Het is het Brussels monument dat het meeste negatieve reacties opwekt. De verantwoordelijkheid van Leopold II voor het extreme geweld in Congo brengt dit monument automatisch in verband met de voormalige kolonie.

Hoewel Leopold II ten tijde van zijn dood erg onpopulair was, werd na zijn overlijden in 1909 een comité opgericht met het oog op de oprichting van een monument ter zijner nagedachtenis. Er werd een openbare inschrijving gelanceerd via een oproep aan het land en de oprichting van het nationaal comité in 1914 werd gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 31 mei 1914. De oproep stelde dat België gedurende 35 jaar over een fantastische kolonie had kunnen beschikken dankzij koning Leopold II. De oorlog doorkruiste dit plan echter en het monument werd uiteindelijk pas op 15 november 1926 ingehuldigd (15 november is de feestdag van Sint-Leopold en het feest van de dynastie).

Het was het laatste werk van Thomas Vinçotte (hij overleed op 24 maart 1925) en werd voltooid door architect François Malfait, die de sokkel bouwde en het plein herinrichtte. Het beeld werd gegoten door de Brusselse Compagnie des Bronzes. Deze drie namen staan op het monument vermeld.

Op het voetstuk prijkt het Latijnse opschrift: “Leopoldo II Regi Belgarum 1865-1909 Patria Memor”. Aan de achterzijde herinnert een plaat aan de koloniale herkomst van de gebruikte materialen: “Het koper en het tin van dit standbeeld zijn afkomstig uit Belgisch Congo – Ze zijn welwillend aangeboden door de Union Minière du Haut-Katanga”( UMHK).

4.000 ton koper en 203 kilogram geraffineerd tin werden in het beeld verwerkt. De UMHK was een door Leopold II opgerichte maatschappij. Deze ‘welwillende’ levering sluit de ogen volledig voor de omstandigheden waarin de Congolezen moesten werken.

De openbare inschrijving had meer dan het benodigde geld opgeleverd, en koning Albert I liet een tweede beeld gieten dat naar Leopoldstad/Kinshasa werd opgestuurd en op 1 juli 1928 werd ingehuldigd. Het was door de Compagnie belge maritime du Congo tot in Matadi getransporteerd, en dan door de Compagnie des chemins de fer du Congo naar Leopoldstad/Kinshasa vervoerd; Manucongo stond in voor de stuwadoorsdiensten. Zo getuigde het standbeeld van de sterke band die het met Congo had. Alle vermelde maatschappijen hadden overigens op de openbare inschrijving ingetekend.

Het monument staat opgesteld in de aslijn van de ingang van het Park van het Koninklijk Paleis aan de Regentlaan. De locatie van het standbeeld was het onderwerp van een controverse tussen de voorstanders van de Troonplein, een keuze die door de beeldhouwer Vinçotte zelf werd bepleit, en die van de Jubelparkboog. Uiteindelijk werd het standbeeld van 4,60 m hoog  op de Troonplein geplaatst op een sokkel van 2,25 m hoog (Le Vingtième Siècle, 24.02.1925).